انواع خط خوش نویسی

هنر همیشه برای ایرانیان از زمان باستان و تا به امروز ارزش خاصی داشته است و برایشان مهم بوده است.هنر در بعضی دوره ها در ایران  بسیار رشد و نمود داشته است و در دوره  صفویه به اوج خود می رسد. خطاطی یکی از آن هنرهایی است که در دوره صفویه به اوج خود رسید و تا به امروز یکی از هنرها  محسوب میشود . ما در این مقاله سعی می کنیم که در مورد خط های خوشنویسی توضیح دهیم .

همانطور که در مقاله‌های بیشتر از این گفته بودیم، برای مشخص کردن آغاز تاریخ بشریت، پیدایش خط را ملاک قرار داده‌اند. پیدایش خط در ایران و البته در جهان با خط پارسی باستان بوده که مربوط به تقریباً سال 525 پیش از میلاد مسیح است.

خطی که در بین ایرانیان استفاده می‌شده - تقریباً از سال 300 پیش از میلاد- پارسی میانه بوده و تا 800 سال پس از آن نیز مورد استفاده بوده است و متاسفانه با شروع حکومت خلفای عباسی و بعد دولت‌های گماشته اعراب، پارسی میانه به تدریج از بین رفت. مردمان ایران تا پیش از حمله اعراب از خطوطی مانند میخی، پهلوی و اوستائی استفاده می‌کردند و حالا این حمله موجب رو به افول نهادن پارسی میانه می‌شد. اما همین تحولات و همین افت و خیزها سبب شد که در دوره‌های آتی، پارسی نو در ایران ثبت شود، ثبت به عنوان خط رایج و رسمی ایران.

در اینجا می خواهیم نگاهی به خطوط رایج خوشنویسی در ایران بیندازیم و چون امکان بررسی کامل آن و بررسی تاریخچه خط در ایران در یک مقاله نمی‌گنجد، سعی می‌کنیم در مقالات آتی به آن را تکمیل نماییم.

خط ایرانی

آشناترین خط شاید برای همه ما خط نستعلیق" باشد. در دوران صفویه با قانونمند شدن خط، زمینه بوجود آمدن نستعلیق فراهم شد. اما بیشتر از آن مقدماتی لازم بود به این شکل که...

در قرن 4 هجری و در سیر رشد و بالندگی خط فارسی بود که استادان خوشنویسی موفق به ابداع این خط‌ها شدند: محقق، ریحان، ثلث، نسخ، رقاع و توقیع که به "خطوط اصول" معروف شدند. از میان آن افراد می‌توان به یاقوت مستعصمی و ابن مقله شیرازی اشاره کرد.

آنچه این خطوط را از هم متمایز می‌سازد، شکل حروف و نسبت سطح و دور در آنها است. ابن مقله شیرازی همچنین برای این خط‌ها اصول و قاعده گذاشت و با تکامل این خط‌ها، از خطوط توقیع و رقاع، خط تعلیق به وجود آمد

تعلیق

از قرن پنجم هجرى قمری کم کم تغییراتی در خط تحریری بوجود آمد و از اواسط قرن هفتم، بلوغ و تکامل خط موجب بوجود آمدن خطی شد که محصولی از خط تحریری، توقیع و رقاع بود و بعنوان خط تعلیق معرفی شد. این خط در نوشتن کتاب‌ها و دیوان اشعار استفاده می‌شده و تا قرن هشتم نیز به تکامل خود ادامه داده است.

خط تعلیق مورد استفاده عثمانى‌ها و مصرى‌ها نیز قرار گرفت و آنها با تغییراتی به سلیقه خودشان از آن بهره‌مند شدند.

نستعلیق

عروس خطوط اسلامی. از ترکیب و ادغام دو خط نسخ و تعلیق بوجود آمد (قرن 8 هـ. ق). خطی که گویی کلمات در حال رقص را به نمایش درآورده و در عین حال این فرصت را فراهم کرده که خواننده بتواند آن را به راحتی بخواند. بزرگان و استادان برجسته‌ زیادی برای رشد و تعالی خط نستعلیق تلاش کردند و دو تا از نام‌هایی که به آنها اشاره می‌شود میرعماد حسنی و میر عل تبریزى است. تغییراتی که میرعماد حسنی -که هم عصر شاه عباس صفوی بوده- در سبک خط نستعلیق ایجاد کرد، همچنان پس از 400 سال توسط خوشنویسان استفاده می‌شود.

این خط نه تنها در کشور ایران جایگاه ویژه‌ای دارد، بلکه تمام کشورهای عرب نیز نتوانستند مانند آن را خلق کنند و این خط عنوان خود را بعد از تمام این سال‌ها به عنوان "عروس خطوط اسلامی" حفظ کرده است. البته حتماً این توقع زیادی از آنان است که بخواهند چنین کنند، به یک دلیل ساده و آن هم اینکه تاریخچه خط امروز فارسی به خطوط "ایرانی کهن" می‌رسد اگر نگوییم که به پیشتر از آن و این چیزی است که در تاریخ هیچ کشور دیگری دیده نشده است. در ادامه مطلب به این موضوع اشاره خواهیم کرد.

شکسته نستعلیق

در اوایل قرن یازدهم و آخر دوره صفویه شاید بتوان سرعت در نگارش را دلیلی دانست که موجب شد پیوستگی کلمات به هم پذیرفته شده و بدین ترتیب خطی متولد شود که آن را شکسته تعلیق نامیدند. این خط، همان خطی بود که مورد استفاده کاتبان دیوان بوده است.

سخن پایانی

سرگذشت خط در ایران بسیار جالب توجه است. سیر تکامل الفبا نیز همینطور شگفت انگیز است. خط فارسی امروزی از خط‌های کهن ایرانی سربرآورده که از دگرگونی خط “ایرانی کهن” به ایرانیِ هخامنشی‌ (پارسی)، اشکانی (پهلوی اشکانی) و ساسانی (پهلوی ساسانی) بدل شده، و امروز خط دبیره فارسی را از آن داریم و این همان خطی است که از ایران به همه کشورهای دیگری که امروز خطی مشابه فارسی دارند، یا مانند خط پیشین ترکیه که حالا خط خود را تغییر داده، رفته است.

شاید با همین اندک اطلاعات شما هم تمایل داشته باشید قدم اول را برای خوانا و زیبا نوشتن خط زبان مادری خود یا زبان دومتان، بردارید. می‌توانید همین حالا با ثبت نام در کلاس‌های خوشنویسی ماژورین آغاز کنید

همه چیز درباره ی نقاشی خط

اگر علاقه به هنر دارید ممکن است با هنر نقاشی خط آشنا باشید.در هنر نقاشی خط  هنر زیبا نوشتن حروف و کلمات است. فعالیت در این رشته بیش از هر چیز مستلزم مهارت و فنون خاص است. در هنر نقاشی خط باید بدانیم که حروف را آراسته و هماهنگ بنویسیم که بایک دیگر جلوه خاصی پیدا کند.

 

انواع نقاشی خط 

نقاشی خط در ایران در سه دسته‌ی کلی قرار می‌گیرد:

دسته اول : آثاری که توسط نقاشان خلق می‌شوند و در آن‌ها از اشکال و پیکره‌ها به جای کلمات استفاده می‌شود.

دسته دوم : خالق این آثار خوشنویسان هستند و از تکنیک‌های نقاشی و طراحی بهره می‌برند.

دسته سوم : این نوع از نقاشی‌خط به وسیله‌ی خوشنویسان حرفه‌ای و با استفاده از تکنیک‌های قلم و مرکب استفاده می‌شود. از این دسته می‌توان به آثار میرزا غلامرضا اصفهانی و میرحسین نام برد

منشاء هنر نقاشی خط

نقاشی خط در واقع شیوه‌ای خاص در نقاشی مدرن و خوشنویسی معاصر ایران می‌باشد که برخی آن را تلفیقی از خوشنویسی با نقاشی و گرافیک می‌دانند بعضی وقتها به آن خطاشی و یا خط نقاشی نیز گفته می‌شود، اما هیچکدام از این تعاریف صد در صد نیستند ولی در کل می‌توان گفت که تمامی آثار با ترکیب‌بندی حروف و کلمات و ترکیب‌شان با نقاشی در زمره‌ی نقاشی‌خط قرار می‌گیرند.

این هنر در آغاز دهه‌ی 40 شمسی و بعد از ظهور مکتب‌ سقاخانه پا گرفت. این مکتب اما عمر زیادی نداشت و کمتر از دو دهه به طول انجامید. تلاش‌های سقاخانه اما تاثیر ماندگاری بر این هنر نهاد و موجب شکل گیری جریان نقاشی‌خط شد.

نقاشی خط امروزه با داشتن بار و غنای تاریخی، هنری و هویت ملی، جایگاهی خاص در بین هنرهای تجسمی ایرانی پیدا کرده است و این موفقیت‌ها به عرصه بین‌الملل نیز راه یافته.

.

شناسایی ابزار نقاشی خط

مانند همه‌ی شاخه‌های هنری، نقاشی خط هم با ابزارهای متعدد و متنوعی به اجرا درمی‌آید؛ مانند انواع قلم‌مو، خودکار و جوهر. از جمله‌ی این ابزارها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1.          قلم‌های لبه پهن: استفاده از این وسیله به هنرجویان مبتدی توصیه می‌شود؛ چرا که کار با آن نسبت به سایر ابزارها ساده‌تر است. این نوع قلم در اجرای سبک عربی نیز بسیار پرکاربرد است؛ اما برای سبک‌های دیگر هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ابزار خود دارای انواعی از جمله قلم آغشته و خودکار می‌باشد.

2.          قلم های نوک‌تیز: این قلم‌ها نسبت به فشار وارده از سمت هنرمند، انعطاف‌پذیر هستند و به این ترتیب این قابلیت را دارند که خطوطی نازک و هم‌چنین پهن رسم کنند. همین ویژگی سبب شده است که کار با این ابزار به دقت و تسلط بیشتری احتیاج داشته باشد.

3.          قلم های  فرمانروا: قلم‌های حاکم یا فرمانروا، همانطور که شاید از نام‌شان بربیاید؛ قدرت زیادی در تنظیم شکل و پهنای حروف و اشکال دارند. شما می‌توانید به سادگی، پهنای مورد نظر خود را با کمک گیره‌ی کوچکی که در کنار قلم قرار دارد؛ انتخاب و تنظیم کنید.

4.          قلم‌موهای نوک‌تیز: این وسیله دارای اشکال ، اندازه ها و طول های مختلف موی سر قلم است. این ابزار قدرت انتخاب و عملکرد زیادی به هنرمند می‌دهد؛ آنقدر گسترده که لقب "ابزار همه‌کاره" را از آن خود کرده است.

5.          قلم‌موی سرپهن: این نوع قلم‌مو برای کار با سطوحی مانند پارچه و کاغذ نازک ژاپنی بسیار مناسب است و همواره از سوی هنرمندان مورد استقبال قرار می‌گیرد. هم‌چنین می‌توانید برای خطاطی روی دیوار هم از آن استفاده کنید.

6.          روان‌نویس: روان‌نویس‌ها در انواع و اندازه‌های متنوع، به شما کمک می‌کنند تا طرح مورد نظر خود را ترسیم کنید.

7.          جوهر: جوهرها به عنوان یکی از ابزارهای نقاشی خط، در اقسام گوناگونی از جمله بر پایه‌ی رنگ، رنگ‌دانه و کربن یافت شده و مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این بین اما، جوهرهای بر پایه‌ی کربن از ماندگاری بیش‌تری برخوردارند و به این ترتیب با گذشت زمان، محو نمی‌شوند. این در حالی است که؛ جوهرهای مبتنی بر رنگ انتخاب مناسب‌تری برای هنرجویان مبتدی هستند؛ چرا که رقیق‌اند و کار با آن‌ها آسان‌تر است.

 

جمع‌بندی

در پایان باید گفت که نقاشی خط، یک حوزه‌ی هنری پربار و زیباست که می‌توان با پشتکار، دقت و کمی ریزبینی آن را آموخت و بر فنون‌اش مسلط شد؛ هر چند که اگر نظر هنرجویان این عرصه را بپرسیم؛ احتمالا بر این باورند که پیشرفت در آن کمی سخت است! اما ناامید نشوید؛ اگر در خودتان، علاقه و اشتیاقی به خوشنویسی احساس می‌کنید؛ شاید اکنون همان زمانی باشد که مدت‌هاست در انتظارش بوده‌اید. با چند ابزار محدود و یک دوره‌ی آموزشی مناسب، راه خود را در این مسیر بسازید و از خطا کردن نترسید. موفق باشید!